ბავშვობიდან ვერაზე ვიზრდებოდი. ჩემი კორპუსის ქვემოთ თამბაქოს სპეციალიზებული მაღაზია იყო, ცოტას რომ ჩაუყვებოდი, ფიქრის გორის ასახვევთან კი “საჭაშნიკო” – ღვინის სპეციალიზებული მაღაზია. მგონი ორივე ერთადერთი იყო თბილისში. თამბაქოს მაღაზიით მოგვიანებით დავინტერესდი, “საჭაშნიკო” კი თავიდანვე შემოიჭრა ჩემს ცხოვრებაში. როცა სახლში სუფრა იშლებოდა, მამაჩემი აივნის კარადიდან შესაბამისი ზომის ბოცას (ან ბოცებს) აარჩევდა და ღვინის საყიდლად მიდიოდა. მეც უკან მივდევდი – ხან დასახმარებლად, ხან უბრალოდ იმიტომ, რომ მიყვარდა ეს რიტუალი. მამაჩემსაც არასდროს ვავიწყდებოდი: გადმომხედავდა და მეტყოდა, წავიდეთ “საჭაშნიკოში”, ღვინო ავიღოთო. ცოტა რომ წამოვიზარდე, მერე მარტოსაც მიშვებდნენ ხოლმე.
“საჭაშნიკოში” მძიმე და მწკლარტე სუნი იდგა. ეს არ იყო მაღალხარისხიანი ღვინოების ის ნატიფი სურნელი, რომელსაც მოგვიანებით სხვადასხვა სიტუაციაში ჯადოქრულად გავუბრუებივარ. და მეც, პატარა ბიჭს, ვერ ვიტყვი, რომ ეს სუნი მსიამოვნებდა. მაგრამ მიზიდავდა. ამ სუნის მეშვეობით დიდების უცხო სამყაროს შთამბეჭდავი სიმძაფრე იჭრებოდა ჩემში და თითქოს რაღაცას მახვედრებდა. ღვინის იდუმალ სუნს ასეთი მაღალი კონცენტრაციით ხომ სწორედ აქ ვგრძნობდი, ისევე როგორც ნიკოტინის სუნს “დინამოს” სტადიონის გადაჭედილ ტრიბუნაზე, მწეველ მამაკაცებს შორის ჩაკვეხებული.
და კიდევ იყო ერთი რამ, ასეთივე უსიამოვნო და მიმზიდველი ამ “საჭაშნიკოში” – სისველე. ხით მოპირკეთებული გარემო, რომელიც ღვინით იყო გაჟღენთილი. ონკანებთან ექიმებივით თეთრხალათიანი ღონიერი მამაკაცები იდგნენ და რიგში მდგარ მამაკაცებს ჭურჭელს უვსებდნენ მოვერცხლისფრო, სხვადასხვა ზომის დოქებით. რომელიღაც ლითონისაგან დამზადებული ერთლიტრიანი, სამლიტრიანი, ხუთლიტრიანი დოქები იყო და მათი მეშვეობით საჭირო მოცულობა უნდა გამოეყვანათ ღვინის ჩამომსხმელებს. აავსებდნენ ვერცხლისფერ დოქს – მერე ბოცას ძაბრს ჩაარჭობდნენ და უშვებდნენ შიგ ამ მძაფრ სითხეს. ფილაქანიც დღის განმავლობაში ბოლომდე იწუწებოდა. ალკოჰოლური სისველე, სინოტივე, სიგრილე ედებოდა მთელ სივრცეს. სულ ორი თუ სამი სახეობის ჩამოსასხმელი ღვინო იყო და ყველა თეთრი, არცერთი შავი. ჰო, მაშინ წითელ ღვინოს შავ ღვინოდ მოიხსენიებდნენ, ასე იყო. მეც, უცხოელებს პირველად რომ გადავეყარე სუფრაზე, მახსოვს, ასე ვეკითხებოდი: white or black wine-მეთქი. ისინი ცოტა არ იყოს გაკვირვებულები მიმზერდნენ. მერე ნელ-ნელა მივხვდი, რომ black კი არა, red უნდა მეთქვა (მეპატიება, გერმანულს მასწავლიდნენ სკოლაში).
მერე ღვინის ქარხანაშიც მოვხვდი. 90-იანი წლების მძიმე პერიოდი იყო. მეგობარმა ღვინის წარმოება დაიწყო. პატარა ქარხანა იყო სადღაც, მგონი სანზონაში. და იქიდან მეზობელ ქვეყანაში უშვებდა ხოლმე პირდაპირ თავის პროდუქციას. და ჯიბის ფული რომ გვქონოდა, მეგობრები დაგვასაქმა. ეტიკეტებს გვაწებებინებდა ბოთლებზე. მაგარი მოსაწყენი საქმე იყო, მაგრამ დავდიოდით, რა გვექნა, ორიოდე კაპიკის შოვნაც კი მაშინ ძალიან ჭირდა. მწერლებიდან ალეკო შუღლაძე იყო ჩემთან ერთად, უფრო დიდხანსაც დარჩა მაგ საქმეში, “მეეტიკეტეების” უფროსადაც კი დანიშნა ბოლოს ამ ჩვენმა მეგობარმა. აღწერილიცა აქვს თავის “გადამალვაში”. 90-იანებში ნამდვილი კანას სასწაულიც მოხდა ჩემს ცხოვრებაში.
ბადრი გუგუშვილი იყო, ჩვენი უფროსი ძმა, არაჩვეულებრივი პოეტი და ადამიანი. განუკითხაობის პერიოდში ღრმა დეპრესიაში ჩავარდა, განდეგილივით დაიწყო ცხოვრება თავის აგარაკზე სოფელ დიღომში. იქ წერდა თავის ხან ექსპერიმენტულ, ხან რელიგიურ ლექსებს. ხანდახან ავაკითხავდით მეგობრები, ზოგჯერ თავადაც გვეძახდა, რამდენჯერმე არტ-აქციის ჩატარებაც სცადა სოფელში, იმ გაუბედურებულ ქვეყანაში ხელოვნებისა და სულიერების პატარა ოაზისად უნდოდა ექცია თავისი კარ-მიდამო. ღვინო ჰქონდა, ხილი ჰქონდა, და რაც მთავარი იყო – სიმყუდროვე. თუმცა ერთხელ, გამთენიისას, ღვინო გაგვითავდა, არადა გვინდოდა კიდევ დალევა. აბა მაშინ სადღეღამისო სუპერმარკეტები სად იყო, და ვისხედით ასე, უიმედოდ, არ ვიცოდით, რა გვექნა, რას ვტაკებოდით, და ბადრიმ თქვა უცებ – მე ვიცი სადაცაა, მოვიტან ახლავე ღვინოსო! გაგვიბრწყინდა თვალები, მივაჩერდით, მან კი ხელი მოავლო დაცარიელებულ დოქს და გავიდა. შემობრუნდა ერთ წუთში, ცივი წყლით სავსე დოქით, მაგიდაზე დადგა და თქვა: აი, ღვინოო… და ჩვენც იმწამსვე ვიწამეთ მისი ნათქვამი, მივიღეთ, დავიჯერეთ… და თლილ ჭიქებში ვისხამდით ამ ღვინოს, ვამბობდით სადღეგრძელოებს, ვსვამდით, ვლაპარაკობდით სულ უფრო და უფრო მგზნებარედ და ვთვრებოდით… დაიცლებოდა დოქი, გავიდოდა ბადრი და შემოიტანდა პირთამდე სავსეს… დაიცლებოდა, შეავსებდა, დაიცლებოდა, შეავსებდა… ეს ნამდვილი კანას სასწაული იყო, მის მიერ განმეორებული…
ყოველმხრივ ცუდი დრო იყო მაშინ, და ძალიან ჭირდა კარგი ღვინოც, სად უნდა მიგეგნო და როგორ, ცოტა გაუგებარი იყო, ამიტომ უფრო არაყს მივეძალეთ იმ პერიოდში, იმ მოსაზრებით, რომ ცუდი ღვინის სმას ისევ ცუდი არყის სმა ჯობდა. ახლაც ვთვლი, რომ ყოველმხრივ სწორი აზრია, თუმცა გარდა ხარისხისა, სხვა ფაქტორებიც მოქმედებდა მაშინ: გაყინულ ბინებში მსხდომებს, ცხადია, არაყი უფრო გვათბობდა და ისედაც, ახალგაზრდა ხომ ემოციური უკიდურესობებისკენ ისწრაფვის მუდამ. და მაგარ სასმელსაც უფრო ეტანება, იმას, რაც სწრაფად დაათრობს და გააბრუებს, რაც სრულიად განსხვავებულ მდგომარეობაში გადაიყვანს.
მგონია, რომ ასაკთან ერთად უჭერს ადამიანი ღვინოს მუღამს. როცა ღვინდება, უფრო უყვარდება ღვინო და ეს ზმნაც შემთხვევით არა აქვთ ქართველებს გამოგონილი. დაღვინებული ადამიანი თანდათან გრძნობს ამ სასმლის განსაკუთრებულობას, ნელ-ნელა ხვდება, თუ რამდენად კეთილშობილი სითხეა იგი, როგორი ჰარმონიულობით ახვევს სულს ახალ საბურველში და რა ფაქიზად ზემოქმედებს, თუკი მასთან სწორად მოპყრობას ისწავლი. ჩემს შემთხვევაშიც ასე მოხდა: ადრე, სადმე ღვინის სმა თუ წავიდოდა, გვერდით არყის ბოთლს ან კონიაკს მიდგამდნენ, რადგან იცოდნენ, მაგარი სასმლის კაცი ვიყავი, ახლა კი პირიქითაა – თუ ვინიცობაა და მაგარი სასმელი დაიდგა სუფრაზე, ა, შენ ხომ ღვინო გინდაო, ახსენდებათ… და მადლობა ღმერთს, აღარაა ის ძველი დრო, შეგიძლია აარჩიო შენს გემოზე, კერძებთან შეხამებით, ნორმალურ ფასადაც, და მიჰყვე ნება-ნება, ტაატით, აუღელვებლად, და თანდათან შემოუშვა შენში ემოციური, ნათელი და ლაღი განწყობა, ლამაზი ფერები, და რაც ხელოვანისთვის მნიშვნელოვანია, შემოქმედებითი მუხტიც. გატრეტილი ადამიანი მაგ მხრივ ვერაფერ ხეირიანს ვერ გააკეთებს, იმ ნაწერს გამოფხიზლებული რომ ამოწმებ, მუდამ უხარისხო ტექსტი გხვდება ხელთ, მაგრამ საწერ მაგიდასთან საწრუპავად დადგმული ერთი ჭიქა მადლიანი, კარგი ღვინო, დამერწმუნეთ, ბევრ რამეში შეგეშველება.
შოთა იათაშვილი – მაშინ, როცა ღვინდები…
ბავშვობიდან ვერაზე ვიზრდებოდი. ჩემი კორპუსის ქვემოთ თამბაქოს სპეციალიზებული მაღაზია იყო, ცოტას რომ ჩაუყვებოდი, ფიქრის გორის ასახვევთან კი “საჭაშნიკო” – ღვინის სპეციალიზებული მაღაზია. მგონი ორივე ერთადერთი იყო თბილისში. თამბაქოს მაღაზიით მოგვიანებით დავინტერესდი, “საჭაშნიკო” კი თავიდანვე შემოიჭრა ჩემს ცხოვრებაში. როცა სახლში სუფრა იშლებოდა, მამაჩემი აივნის კარადიდან შესაბამისი ზომის ბოცას (ან ბოცებს) აარჩევდა და ღვინის საყიდლად მიდიოდა. მეც უკან მივდევდი – ხან დასახმარებლად, ხან უბრალოდ იმიტომ, რომ მიყვარდა ეს რიტუალი. მამაჩემსაც არასდროს ვავიწყდებოდი: გადმომხედავდა და მეტყოდა, წავიდეთ “საჭაშნიკოში”, ღვინო ავიღოთო. ცოტა რომ წამოვიზარდე, მერე მარტოსაც მიშვებდნენ ხოლმე.
“საჭაშნიკოში” მძიმე და მწკლარტე სუნი იდგა. ეს არ იყო მაღალხარისხიანი ღვინოების ის ნატიფი სურნელი, რომელსაც მოგვიანებით სხვადასხვა სიტუაციაში ჯადოქრულად გავუბრუებივარ. და მეც, პატარა ბიჭს, ვერ ვიტყვი, რომ ეს სუნი მსიამოვნებდა. მაგრამ მიზიდავდა. ამ სუნის მეშვეობით დიდების უცხო სამყაროს შთამბეჭდავი სიმძაფრე იჭრებოდა ჩემში და თითქოს რაღაცას მახვედრებდა. ღვინის იდუმალ სუნს ასეთი მაღალი კონცენტრაციით ხომ სწორედ აქ ვგრძნობდი, ისევე როგორც ნიკოტინის სუნს “დინამოს” სტადიონის გადაჭედილ ტრიბუნაზე, მწეველ მამაკაცებს შორის ჩაკვეხებული.
და კიდევ იყო ერთი რამ, ასეთივე უსიამოვნო და მიმზიდველი ამ “საჭაშნიკოში” – სისველე. ხით მოპირკეთებული გარემო, რომელიც ღვინით იყო გაჟღენთილი. ონკანებთან ექიმებივით თეთრხალათიანი ღონიერი მამაკაცები იდგნენ და რიგში მდგარ მამაკაცებს ჭურჭელს უვსებდნენ მოვერცხლისფრო, სხვადასხვა ზომის დოქებით. რომელიღაც ლითონისაგან დამზადებული ერთლიტრიანი, სამლიტრიანი, ხუთლიტრიანი დოქები იყო და მათი მეშვეობით საჭირო მოცულობა უნდა გამოეყვანათ ღვინის ჩამომსხმელებს. აავსებდნენ ვერცხლისფერ დოქს – მერე ბოცას ძაბრს ჩაარჭობდნენ და უშვებდნენ შიგ ამ მძაფრ სითხეს. ფილაქანიც დღის განმავლობაში ბოლომდე იწუწებოდა. ალკოჰოლური სისველე, სინოტივე, სიგრილე ედებოდა მთელ სივრცეს. სულ ორი თუ სამი სახეობის ჩამოსასხმელი ღვინო იყო და ყველა თეთრი, არცერთი შავი. ჰო, მაშინ წითელ ღვინოს შავ ღვინოდ მოიხსენიებდნენ, ასე იყო. მეც, უცხოელებს პირველად რომ გადავეყარე სუფრაზე, მახსოვს, ასე ვეკითხებოდი: white or black wine-მეთქი. ისინი ცოტა არ იყოს გაკვირვებულები მიმზერდნენ. მერე ნელ-ნელა მივხვდი, რომ black კი არა, red უნდა მეთქვა (მეპატიება, გერმანულს მასწავლიდნენ სკოლაში).
მერე ღვინის ქარხანაშიც მოვხვდი. 90-იანი წლების მძიმე პერიოდი იყო. მეგობარმა ღვინის წარმოება დაიწყო. პატარა ქარხანა იყო სადღაც, მგონი სანზონაში. და იქიდან მეზობელ ქვეყანაში უშვებდა ხოლმე პირდაპირ თავის პროდუქციას. და ჯიბის ფული რომ გვქონოდა, მეგობრები დაგვასაქმა. ეტიკეტებს გვაწებებინებდა ბოთლებზე. მაგარი მოსაწყენი საქმე იყო, მაგრამ დავდიოდით, რა გვექნა, ორიოდე კაპიკის შოვნაც კი მაშინ ძალიან ჭირდა. მწერლებიდან ალეკო შუღლაძე იყო ჩემთან ერთად, უფრო დიდხანსაც დარჩა მაგ საქმეში, “მეეტიკეტეების” უფროსადაც კი დანიშნა ბოლოს ამ ჩვენმა მეგობარმა. აღწერილიცა აქვს თავის “გადამალვაში”.
90-იანებში ნამდვილი კანას სასწაულიც მოხდა ჩემს ცხოვრებაში.
ბადრი გუგუშვილი იყო, ჩვენი უფროსი ძმა, არაჩვეულებრივი პოეტი და ადამიანი. განუკითხაობის პერიოდში ღრმა დეპრესიაში ჩავარდა, განდეგილივით დაიწყო ცხოვრება თავის აგარაკზე სოფელ დიღომში. იქ წერდა თავის ხან ექსპერიმენტულ, ხან რელიგიურ ლექსებს. ხანდახან ავაკითხავდით მეგობრები, ზოგჯერ თავადაც გვეძახდა, რამდენჯერმე არტ-აქციის ჩატარებაც სცადა სოფელში, იმ გაუბედურებულ ქვეყანაში ხელოვნებისა და სულიერების პატარა ოაზისად უნდოდა ექცია თავისი კარ-მიდამო. ღვინო ჰქონდა, ხილი ჰქონდა, და რაც მთავარი იყო – სიმყუდროვე. თუმცა ერთხელ, გამთენიისას, ღვინო გაგვითავდა, არადა გვინდოდა კიდევ დალევა. აბა მაშინ სადღეღამისო სუპერმარკეტები სად იყო, და ვისხედით ასე, უიმედოდ, არ ვიცოდით, რა გვექნა, რას ვტაკებოდით, და ბადრიმ თქვა უცებ – მე ვიცი სადაცაა, მოვიტან ახლავე ღვინოსო! გაგვიბრწყინდა თვალები, მივაჩერდით, მან კი ხელი მოავლო დაცარიელებულ დოქს და გავიდა. შემობრუნდა ერთ წუთში, ცივი წყლით სავსე დოქით, მაგიდაზე დადგა და თქვა: აი, ღვინოო… და ჩვენც იმწამსვე ვიწამეთ მისი ნათქვამი, მივიღეთ, დავიჯერეთ… და თლილ ჭიქებში ვისხამდით ამ ღვინოს, ვამბობდით სადღეგრძელოებს, ვსვამდით, ვლაპარაკობდით სულ უფრო და უფრო მგზნებარედ და ვთვრებოდით… დაიცლებოდა დოქი, გავიდოდა ბადრი და შემოიტანდა პირთამდე სავსეს… დაიცლებოდა, შეავსებდა, დაიცლებოდა, შეავსებდა… ეს ნამდვილი კანას სასწაული იყო, მის მიერ განმეორებული…
ყოველმხრივ ცუდი დრო იყო მაშინ, და ძალიან ჭირდა კარგი ღვინოც, სად უნდა მიგეგნო და როგორ, ცოტა გაუგებარი იყო, ამიტომ უფრო არაყს მივეძალეთ იმ პერიოდში, იმ მოსაზრებით, რომ ცუდი ღვინის სმას ისევ ცუდი არყის სმა ჯობდა. ახლაც ვთვლი, რომ ყოველმხრივ სწორი აზრია, თუმცა გარდა ხარისხისა, სხვა ფაქტორებიც მოქმედებდა მაშინ: გაყინულ ბინებში მსხდომებს, ცხადია, არაყი უფრო გვათბობდა და ისედაც, ახალგაზრდა ხომ ემოციური უკიდურესობებისკენ ისწრაფვის მუდამ. და მაგარ სასმელსაც უფრო ეტანება, იმას, რაც სწრაფად დაათრობს და გააბრუებს, რაც სრულიად განსხვავებულ მდგომარეობაში გადაიყვანს.
მგონია, რომ ასაკთან ერთად უჭერს ადამიანი ღვინოს მუღამს. როცა ღვინდება, უფრო უყვარდება ღვინო და ეს ზმნაც შემთხვევით არა აქვთ ქართველებს გამოგონილი. დაღვინებული ადამიანი თანდათან გრძნობს ამ სასმლის განსაკუთრებულობას, ნელ-ნელა ხვდება, თუ რამდენად კეთილშობილი სითხეა იგი, როგორი ჰარმონიულობით ახვევს სულს ახალ საბურველში და რა ფაქიზად ზემოქმედებს, თუკი მასთან სწორად მოპყრობას ისწავლი. ჩემს შემთხვევაშიც ასე მოხდა: ადრე, სადმე ღვინის სმა თუ წავიდოდა, გვერდით არყის ბოთლს ან კონიაკს მიდგამდნენ, რადგან იცოდნენ, მაგარი სასმლის კაცი ვიყავი, ახლა კი პირიქითაა – თუ ვინიცობაა და მაგარი სასმელი დაიდგა სუფრაზე, ა, შენ ხომ ღვინო გინდაო, ახსენდებათ… და მადლობა ღმერთს, აღარაა ის ძველი დრო, შეგიძლია აარჩიო შენს გემოზე, კერძებთან შეხამებით, ნორმალურ ფასადაც, და მიჰყვე ნება-ნება, ტაატით, აუღელვებლად, და თანდათან შემოუშვა შენში ემოციური, ნათელი და ლაღი განწყობა, ლამაზი ფერები, და რაც ხელოვანისთვის მნიშვნელოვანია, შემოქმედებითი მუხტიც. გატრეტილი ადამიანი მაგ მხრივ ვერაფერ ხეირიანს ვერ გააკეთებს, იმ ნაწერს გამოფხიზლებული რომ ამოწმებ, მუდამ უხარისხო ტექსტი გხვდება ხელთ, მაგრამ საწერ მაგიდასთან საწრუპავად დადგმული ერთი ჭიქა მადლიანი, კარგი ღვინო, დამერწმუნეთ, ბევრ რამეში შეგეშველება.